Cải cách thể chế phải thực chất, tăng trưởng cao nhưng phải ‘xanh’

Sáng 17/6, Quốc hội đã tiến hành thảo luận tại hội trường về đánh giá bổ sung kết quả thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội, ngân sách nhà nước năm 2024, tình hình thực hiện kế hoạch phát triển kinh tế - xã hội và ngân sách nhà nước những tháng đầu năm 2025. 

Tăng trưởng phải theo hướng bền vững

Thảo luận tại hội trường, Đại biểu Nguyễn Quang Huân - đoàn Bình Dương cho biết: Báo cáo của Chính phủ cho thấy nhiều kết quả tích cực, tất cả 15 chỉ tiêu đề ra đều đạt, trong số hơn 15 chỉ tiêu chủ yếu, có tới 12 chỉ tiêu vượt kế hoạch, đặc biệt là chỉ tiêu năng suất lao động, một dấu hiệu cho thấy nền kinh tế đang tăng trưởng theo hướng bền vững, tạo nền tảng và niềm tin cho tăng trưởng dài hạn, chất lượng cao.

Mặc dù tốc độ tăng trưởng GDP quý I/2025 đạt 6,93%, thấp hơn mục tiêu 7-7,5% mà Chính phủ đặt ra, nhưng vẫn là mức tăng cao nhất trong khu vực, cho thấy tín hiệu lạc quan cho các quý tiếp theo, hoàn toàn có cơ sở kỳ vọng đạt mục tiêu cả năm.

Tuy nhiên, theo đại biểu, nội dung về môi trường trong báo cáo còn mờ nhạt, chưa được phân tích kỹ. Đại biểu cho rằng, muốn phát triển bền vững thì không thể xem nhẹ yếu tố môi trường.

Đại biểu dẫn chứng Báo cáo của Ngân hàng Thế giới năm 2019 từng cảnh báo, nếu Việt Nam không quyết liệt xử lý ô nhiễm nước và chất thải, thì đến năm 2030 có thể phải chi tới 12–18 triệu USD/ngày cho việc khắc phục ô nhiễm, và đến năm 2035, chi phí bảo vệ môi trường có thể ngốn tới 6% GDP, tương đương 60 tỷ USD nếu GDP đạt 1.000 tỷ USD.

Đây là con số rất lớn, ảnh hưởng trực tiếp tới tốc độ tăng trưởng và chất lượng cuộc sống. “Do đó, cần đầu tư mạnh hơn cho kiểm soát ô nhiễm sông ngòi, xử lý rác thải, phòng chống bệnh tật liên quan đến môi trường”- đại biểu đề nghị.

Bên cạnh đó, các vấn đề xã hội cũng cần được quan tâm tương xứng. Mặc dù chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số đã có nhiều chuyển biến, song thực tế vẫn còn nhiều vùng sâu, vùng xa chưa tiếp cận được nước sạch đạt chuẩn. Các chỉ tiêu về văn hóa, giáo dục, y tế cũng cần được nâng cao hơn để không chỉ tăng trưởng về lượng mà còn về chất.

Về kinh tế, Đại biểu Nguyễn Quang Huân đề nghị hai vấn đề cần đặc biệt lưu ý là: khả năng tiếp cận vốn của doanh nghiệp hiện vẫn hạn chế và chính sách hỗ trợ đầu tư ra nước ngoài cho doanh nghiệp Việt Nam cần được cải tiến để tránh tụt hậu so với khu vực.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân khẳng định, nếu các chính sách về đầu tư ra nước ngoài không được kịp thời cải tiến, thì doanh nghiệp Việt Nam sẽ tiếp tục gặp khó khăn và chậm chân so với các doanh nghiệp trong khu vực. Cùng với đó, việc tạo lập một không gian phát triển thuận lợi cho doanh nghiệp hiện chưa được quan tâm đúng mức.

“Tôi cho rằng, để tạo không gian phát triển thực sự cho doanh nghiệp, cần chuyển từ tư duy quản lý sang tư duy kiến tạo. Như Thủ tướng và Tổng Bí thư đã nhiều lần nhấn mạnh, chỉ khi cơ quan nhà nước đóng vai trò kiến tạo thay vì kiểm soát, doanh nghiệp mới có thể phát triển bền vững và nhanh chóng”- ông nhấn mạnh.

Đại biểu cũng kiến nghị Quốc hội phát động phong trào thi đua “100 việc cần làm ngay” chào mừng Đại hội XIV. Đây là hành động thiết thực để cụ thể hóa chuyển đổi tư duy từ “quản lý - cấm đoán” sang “quản trị - phục vụ”, nhất là trong bối cảnh nhiều tỉnh, thành sẽ thực hiện sáp nhập đơn vị hành chính. Chúng ta cần sẵn sàng về thể chế, tư duy và hành động để đón nhận một chu kỳ phát triển mới sau Đại hội XIV.

Rà soát để loại bỏ các chính sách gây cản trở hoạt động sản xuất, kinh doanh

Đánh giá cao Chương trình hành động của Chính phủ với nhiều nội dung cụ thể và chi tiết, tuy nhiên Đại biểu Phan Đức Hiếu - đoàn Thái Bình bày tỏ băn khoăn và lo ngại về chất lượng cải cách thể chế.

Theo đại biểu, cải cách phải thực chất và thiết thực, việc rà soát văn bản pháp luật hiện nay chủ yếu do các bộ, ngành tự thực hiện.

Tuy nhiên, có nhiều quy định nhìn từ góc độ quản lý nhà nước có thể là hợp lý, nhưng trong thực tiễn sản xuất- kinh doanh lại trở thành rào cản đối với doanh nghiệp.

“Do đó, cải cách thể chế chỉ thực sự hiệu quả khi đặt trong góc nhìn của cộng đồng doanh nghiệp và đời sống kinh tế - xã hội”- ông nhấn mạnh.

Ngoài ra, đại biểu cũng quan tâm đến “động lực dài hạn của cải cách thể chế”. Theo đại biểu lý giải, hiện chúng ta chủ yếu tập trung sửa luật, nghị định, thông tư, nhưng trên thực tế, còn nhiều vướng mắc bắt nguồn từ các chỉ thị, công văn hành chính đã ban hành từ rất lâu.

Đại biểu Phan Đức Hiếu dẫn chứng một Chỉ thị của Thủ tướng ban hành từ năm 2012 yêu cầu tập trung dự án đầu tư vào khu công nghiệp, cụm công nghiệp. Điều này đã vô tình gây khó khăn cho những dự án lớn cần đặt gần cảng, gần sông, khiến nhiều địa phương vẫn áp dụng máy móc, gây ách tắc triển khai.

Từ thực tiễn trên, đại biểu đề nghị Chính phủ cần rà soát toàn diện tất cả các văn bản, không chỉ dừng ở cấp luật, mà bao gồm cả chỉ thị, công văn, quyết định... Nếu văn bản nào gây cản trở hoạt động sản xuất kinh doanh thì cần công khai bãi bỏ và thông báo đến các địa phương, doanh nghiệp. Điều này nhằm tháo gỡ ngay các nút thắt hiện hữu.

Đồng thời, đại biểu đề nghị thành lập Tổ chuyên gia rà soát độc lập các quy định pháp luật mang tính hệ thống. Tổ chuyên gia gồm các chuyên gia pháp lý, chuyên gia kinh tế, đại diện cộng đồng doanh nghiệp.

Cách tiếp cận này sẽ giúp phát hiện những xung đột, chồng chéo hoặc rào cản không thể nhìn thấy nếu chỉ rà soát cục bộ ở từng bộ, ngành. Đồng thời, đây cũng là kênh phản biện có tính chuyên môn cao, tạo áp lực tích cực để cải cách thực chất hơn.

Đại biểu Phan Đức Hiếu - đoàn Thái Bình: Về lâu dài, đại biểu kiến nghị xem xét thành lập Ủy ban cải cách thể chế, một mô hình đã được nhiều quốc gia áp dụng như Hàn Quốc, Mỹ, Anh, Úc… Ủy ban này có thể trực thuộc Chính phủ hoặc Thủ tướng Chính phủ, với nhiệm vụ duy trì động lực cải cách thể chế một cách thường xuyên, liên tục, tăng tính chủ động trong tổ chức thực hiện, giám sát hiệu quả và kiểm soát chất lượng các văn bản quy phạm pháp luật.

Đây sẽ là một cấu trúc bảo đảm cho quá trình cải cách không chỉ mang tính ngắn hạn mà thực sự bền vững.