Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Hà Nội: Đổi mới công nghệ đáp ứng tiêu chuẩn FTA

Các Hiệp định thương mại tự do (FTA) đang mở ra những cơ hội lớn nhưng cũng đặt ra cho doanh nghiệp những yêu cầu, thách thức lớn về tiêu chuẩn, chất lượng sản phẩm và tốc độ đổi mới chưa từng có. Trong bối cảnh đó, việc tăng cường đầu tư, đổi mới công nghệ đang trở thành bước đi mà nhiều doanh nghiệp Việt buộc phải chọn nếu muốn vươn ra thị trường quốc tế. Phóng viên Báo Công Thương đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Văn Đồng, Chủ tịch Hiệp hội Dệt may Hà Nội xung quanh vấn đề này.

Xây chuỗi cung ứng xanh, minh bạch để chinh phục thị trường lớn

- Xin ông cho biết, doanh nghiệp dệt may Việt Nam đang gặp những khó khăn gì khi mở rộng xuất khẩu, đặc biệt trong bối cảnh thực thi các FTA?

Ông Nguyễn Văn Đồng: Có thể nói, dệt may Việt Nam đang hoạt động trong môi trường cạnh tranh gay gắt nhất từ trước đến nay. Cơ hội từ FTA nhiều, nhưng thách thức cũng chưa từng lớn đến vậy. Điều đầu tiên phải nhắc tới là vấn đề nguyên liệu và xuất xứ hàng hóa (CO). Hiện, 60 - 70% nguyên liệu đầu vào của doanh nghiệp Việt Nam vẫn phải nhập khẩu. Các thị trường như Mỹ, EU yêu cầu tiêu chuẩn xuất xứ rất chặt chẽ, từ sợi trở đi hoặc từ vải trở đi. Khi nguồn nguyên liệu nội địa thiếu ổn định, không hình thành được các chuỗi cung ứng trọn vẹn, doanh nghiệp buộc phải nhập khẩu từ Trung Quốc, Đài Loan (Trung Quốc), Hàn Quốc và Ấn Độ. Điều này khiến việc xin CO gặp khó khăn, thậm chí làm doanh nghiệp mất cơ hội hưởng ưu đãi thuế quan dù có đơn hàng và năng lực sản xuất.

Khó khăn thứ hai liên quan đến quản trị và nhân lực, nhất là nhân lực thực thi thủ tục hành chính, chứng từ, cũng như năng lực chuyển đổi số. Đa số doanh nghiệp dệt may là vừa và nhỏ, thiếu bộ phận chuyên trách về hội nhập, thiếu người am hiểu quy định FTA, chuẩn mực quốc tế, chứng từ xuất khẩu. Không ít doanh nghiệp phải làm lại hồ sơ CO nhiều lần, dẫn đến chậm tiến độ giao hàng, ảnh hưởng uy tín với khách hàng quốc tế.

Thách thức thứ ba là bài toán môi trường và phát triển xanh. Các thị trường lớn như EU, Mỹ đang đi rất nhanh trong yêu cầu về bền vững, carbon thấp, tuần hoàn. Nhưng ở Việt Nam, chúng ta chưa hình thành các khu công nghiệp dệt may chuyên ngành có hệ thống xử lý nước thải đạt chuẩn. Một doanh nghiệp đơn lẻ khó có đủ khả năng đầu tư hệ thống xử lý riêng. Vì vậy, dù muốn sản xuất xanh cũng không dễ thực hiện. Không giải quyết được vấn đề này, doanh nghiệp khó có thể tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

- Theo ông, đâu là những giải pháp dài hạn để tháo gỡ những khó khăn này và thúc đẩy xuất khẩu?

Ông Nguyễn Văn Đồng: Để tận dụng tốt FTA, chúng ta cần hành động theo ba hướng song song. Trước hết, cần quy hoạch và phát triển các khu, cụm công nghiệp dệt may theo chuyên ngành. Khi có hệ sinh thái đầy đủ từ sợi, dệt, nhuộm, hoàn tất đến may, doanh nghiệp mới có thể chứng minh xuất xứ nhanh và minh bạch. Đặc biệt, hệ thống xử lý môi trường tập trung giúp giải quyết yêu cầu xanh theo chuẩn quốc tế, điều mà một doanh nghiệp riêng lẻ khó làm được.

Tiếp đó, cần tăng cường chính sách hỗ trợ doanh nghiệp nắm bắt thông tin FTA và thủ tục liên quan. Hiệp định quốc tế thường xuyên cập nhật, bổ sung quy tắc xuất xứ mới. Vì vậy, việc tổ chức các khóa đào tạo, tập huấn, phổ biến chính sách phải diễn ra thường xuyên, liên tục. Đội ngũ thực thi trong doanh nghiệp, đặc biệt nhóm làm xuất khẩu, phòng CO, quản trị chuỗi cung ứng và chuyển đổi số, cần được đào tạo bài bản để tránh sai sót và rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ.

Cuối cùng, chúng ta phải nâng cao chất lượng nhân lực. Dệt may đang bước vào giai đoạn mà nhân lực không chỉ cần tay nghề mà còn phải hiểu công nghệ, hiểu dữ liệu, quy trình quốc tế và quản trị chuỗi cung ứng. Nếu không đầu tư vào nhân lực, chúng ta sẽ có nhà máy nhưng không có người vận hành hiệu quả.

Giải pháp then chốt tôi muốn nhắc đến ở đây là sự phối hợp giữa Nhà nước và doanh nghiệp. Nếu chỉ làm đơn lẻ, doanh nghiệp sẽ mãi thiếu nguồn lực. Nhưng nếu cùng làm, chúng ta có thể xây dựng chuỗi cung ứng đủ mạnh, xử lý hồ sơ nhanh, đáp ứng tiêu chuẩn xanh và hội nhập sâu hơn.

Đổi mới công nghệ: Lựa chọn duy nhất để nâng cao sức cạnh tranh 

- Trong bối cảnh cạnh tranh khốc liệt đặt ra yêu cầu phải đổi mới công nghệ để nâng cao năng lực cạnh tranh. Vậy doanh nghiệp nên đi theo hướng nào?

Ông Nguyễn Văn Đồng: Đổi mới công nghệ trong dệt may không phải câu chuyện mua thêm vài thiết bị. Đó là chiến lược đầu tư dài hạn bao gồm cả công nghệ, quy trình quản trị và con người. Trước hết, doanh nghiệp phải xác định rõ rằng nếu không đầu tư công nghệ, không nâng cao năng suất, chất lượng, chúng ta sẽ thua trên sân nhà, chứ chưa nói đến sân chơi quốc tế.

Về phía Nhà nước, cần có cơ chế hỗ trợ vốn vay ưu đãi, hỗ trợ doanh nghiệp tiếp cận công nghệ tự động hóa, số hóa, thiết bị tiết kiệm năng lượng và vật liệu xanh. Bên cạnh đó, hạ tầng số quốc gia, từ dữ liệu đến truy xuất nguồn gốc, cần được phát triển để doanh nghiệp có nền tảng kết nối.

Đối với doanh nghiệp, trước tiên cần ứng dụng tự động hóa và robot hóa để tăng năng suất, giảm chi phí, đồng thời bảo đảm chất lượng ổn định. Tiếp theo phải triển khai chuyển đổi số trong quản trị sản xuất, truy xuất nguồn gốc, kiểm soát CO và logistics. Cuối cùng, phải đào tạo đội ngũ nhân lực công nghệ, có khả năng vận hành máy móc hiện đại, phân tích dữ liệu, quản trị chuỗi cung ứng. Chỉ khi chính sách, công nghệ và con người đồng bộ, doanh nghiệp Việt mới có thể vượt qua ngưỡng hiện tại và bước vào chuỗi cung ứng toàn cầu với vị thế cao hơn, hưởng lợi tối đa từ các FTA.

Xin trân trọng cảm ơn ông!

Trong bối cảnh hội nhập sâu rộng, nâng cao năng lực cạnh tranh đang trở thành yêu cầu "sống còn" đối với doanh nghiệp Việt Nam. Việc đầu tư đổi mới công nghệ không chỉ giúp tăng năng suất, chất lượng sản phẩm mà còn tạo lợi thế trong khai thác cơ hội từ các hiệp định thương mại tự do.