Cơ chế đặc thù gỡ vướng pháp luật: Cần nhưng phải đảm bảo hợp hiến

Chiều 20/6, Quốc hội đã nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật, nhằm kịp thời tháo gỡ những “điểm nghẽn”, kìm hãm, cản trở, gây ách tắc phát triển kinh tế - xã hội.

3 tiêu chí, 5 nguyên tắc, quy trình 2 bước trong xử lý khó khăn

Thừa ủy quyền của Thủ tướng Chính phủ Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh đã trình này báo cáo dự thảo Nghị quyết của Quốc hội về cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật.

Theo ông Nguyễn Hải Ninh, việc ban hành Nghị quyết nhằm tạo cơ sở pháp lý để kịp thời xử lý khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật trong các lĩnh vực quan trọng, ưu tiên, cấp bách cần xử lý ngay để kịp thời khơi thông nguồn lực, thúc đẩy phát triển kinh tế, đưa pháp luật trở thành lợi thế cạnh tranh.

Theo đó, dự thảo Nghị quyết đã đưa ra 3 tiêu chí cụ thể trong xác định khó khăn, trong đó đáng chú ý là tiêu chí liên quan đến quy định chồng chéo giữa các văn bản, quy định không rõ ràng, thiếu khả thi và tạo gánh nặng chi phí tuân thủ. Ông Ninh cho rằng, đây là cơ sở quan trọng để nhận diện đúng những “điểm nghẽn” trong hệ thống pháp luật, từ đó có giải pháp tháo gỡ phù hợp.

Tờ trình cũng đưa ra quy định 5 nguyên tắc xử lý khó khăn nhằm đảm bảo tính minh bạch, chặt chẽ và tránh tùy tiện trong quá trình sửa đổi, bổ sung văn bản pháp luật là cần thiết.

Đồng thời cho phép Chính phủ được ban hành nghị quyết để điều chỉnh một số quy định của luật, nghị quyết của Quốc hội trong khi chờ sửa đổi chính thức. Đây là bước đi đột phá, giúp xử lý kịp thời các vấn đề cấp bách.

“Dự thảo cũng quy định quy trình hai bước, từ xác định, đề xuất phương án xử lý đến trình thẩm định và ban hành văn bản. Việc thiết lập quy trình rõ ràng, có sự tham gia của Hội đồng thẩm định độc lập là cần thiết để bảo đảm chất lượng, tính khách quan, đồng thời rút ngắn thời gian xử lý các vướng mắc thực tiễn”- Bộ trưởng Nguyễn Hải Ninh nhấn mạnh.

Chính phủ đề xuất, Nghị quyết có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 7 năm 2025 và được thực hiện đến hết ngày 28 tháng 02 năm 2027.

Cần đảm bảo tính hợp hiến

Báo cáo thẩm tra Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng cho biết, Ủy ban Pháp luật và Tư pháp và các cơ quan của Quốc hội cơ bản nhất trí với phạm vi điều chỉnh của dự thảo Nghị quyết như Chính phủ đề xuất.

Tuy nhiên, để bảo đảm chặt chẽ, Ủy ban đề nghị cần xác định rõ một số giới hạn mang tính nguyên tắc, như không áp dụng cơ chế này với các quy định liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước theo Hiến pháp, quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, các quy định về hình sự, tố tụng, tư pháp...

Đồng thời, cần ưu tiên sửa đổi luật, nghị quyết trong Chương trình xây dựng pháp luật 2025–2026 nhằm xử lý tận gốc các khó khăn, thay vì phụ thuộc dài hạn vào cơ chế tạm thời.

Liên quan đến tiêu chí và nguyên tắc xử lý khó khăn, cơ quan thẩm tra tán thành 3 tiêu chí và 5 nguyên tắc nêu trong dự thảo. Tuy nhiên, đề nghị bổ sung thêm nguyên tắc "bảo đảm tính hợp hiến, thống nhất của hệ thống pháp luật" nhằm kiểm soát chất lượng xây dựng văn bản, tránh tạo ra mâu thuẫn, xung đột pháp lý mới trong quá trình xử lý…

Về quy trình xử lý, ông Hoàng Thanh Tùng đề nghị quy định rõ hơn về quy trình rút gọn với Uỷ ban Thường vụ Quốc hội để bảo đảm minh bạch, rõ ràng và thuận lợi cho tổ chức thực hiện.

Đối với quy định tổ chức thực hiện, theo cơ quan thẩm tra để đảm bảo triển khai hiệu quả, đề xuất dự thảo bổ sung trách nhiệm cụ thể của Chính phủ và các cơ quan liên quan trong việc rà soát, xác định rõ những quy định đang là "điểm nghẽn", xây dựng danh mục văn bản cần xử lý, xác định thứ tự ưu tiên và phân công rõ trách nhiệm thực hiện.

Về quy định áp dụng pháp luật, Uỷ ban Pháp luật và Tư pháp cho rằng cần quy định rõ: nếu cơ chế xử lý khó khăn, vướng mắc đã được quy định trong các luật, nghị quyết khác thì thực hiện theo các văn bản đó nhằm tránh chồng chéo, tùy nghi trong thực thi.

Đồng thời cơ quan thẩm tra cũng đề nghị cho Nghị quyết có hiệu lực ngay sau khi được Quốc hội thông qua để đáp ứng tính khẩn trương của thực tiễn.