Thực tập sinh Việt Nam đến Nhật Bản sẽ thoát cảnh bị chặt chém phí môi giới

Nhật Bản đang tạo ra một trang web cho phép người Việt Nam đăng ký thực tập sinh trực tuyến tại nước này với hy vọng loại bỏ những công ty môi giới vô đạo đức thu phí cắt cổ.

Nhật Bản đang cố gắng thu hút thêm nhiều lao động Việt Nam để góp phần giảm bớt tình trạng thiếu lao động trong nước. (Ảnh Konosuke Urata)

Trang web do Cơ quan Hợp tác Quốc tế Nhật Bản (JICA) trực thuộc chính phủ tạo ra, sẽ liệt kê tất cả các thông tin về các cơ hội thực tập sinh tại nước này. Ứng viên có thể xem thông tin đó nhưng vẫn phải nộp đơn thông qua các tổ chức địa phương.

Mục đích là để cải tiến hoạt động của chương trình thực tập sinh kỹ thuật của Nhật Bản, chương trình được tạo ra như một cách để mời những người châu Á trẻ tuổi đến với đất nước đang đối mặt với tình trạng thiếu lao động trầm trọng. Nhưng hệ thống này đã bị khai thác bởi các nhà môi giới, những người đóng vai trò trung gian giữa các ứng viên và các tổ chức của Việt Nam. Các thực tập sinh trở nên mắc nợ rất nhiều trước khi họ đến Nhật Bản.

Trang web kết nối việc làm này sẽ đi vào thử nghiệm vào khoảng sau tháng 4 năm sau và dự kiến ​​sẽ hoạt động đầy đủ vào năm 2024. Theo chương trình thực tập sinh của Nhật Bản, các cơ sở Việt Nam, được chính phủ phê duyệt, chịu trách nhiệm tuyển dụng các ứng viên và cung cấp lớp học ngôn ngữ cơ bản.

Hiện tại, người nộp đơn phải trả phí cho các tổ chức và công ty môi giới này. Trang web mới của Nhật Bản sẽ liệt kê không chỉ các cơ hội học nghề mà còn có các thông tin như vị trí, mức lương và phúc lợi kỳ nghỉ.

Sau khi xem xét các thông tin này, ứng viên có thể nộp hồ sơ trực tiếp cho các tổ chức tại Việt Nam mà không cần thông qua môi giới. Khoảng 17% lao động Việt Nam đã sử dụng công ty môi giới để được vào vị trí thực tập sinh, trung bình mỗi người phải trả 446.000 yên (77 triệu đồng).

Hệ thống cũng được thiết kế để giải quyết các khiếu nại từ các sinh viên thực tập rằng họ được yêu cầu làm việc theo các điều khoản khác với mong đợi của họ. Hệ thống hứa hẹn sẽ tăng tính minh bạch.

Trang web cũng sẽ cho phép những người đã được cung cấp vị trí ghi lại các khoản phí mà họ đã trả cho tổ chức. Chính phủ Việt Nam sẽ giám sát các khoản phí do các cơ sở thu và đảm bảo thực tập sinh không bị trả quá mức.

Tuy nhiên, Việt Nam có tới 500 cơ sở như vậy và việc sử dụng hệ thống mới của Nhật Bản hay không là tùy thuộc vào họ.

Tính đến cuối năm 2021, có khoảng 276.000 thực tập sinh nước ngoài tại Nhật Bản, trong đó 58% là người Việt Nam. Có tới 7.100 học viên đã rời khỏi bỏ khóa đào tạo và không bao giờ trở về nước. Trong số đó, người Việt Nam chiếm hơn 60%. 

Khoảng 80% thực tập sinh Việt Nam tại Nhật Bản mắc nợ

Hơn một nửa số thực tập sinh kỹ thuật nước ngoài đến Nhật Bản trong một cuộc khảo sát gần đây, đã phải gánh khoản nợ trung bình là 540.000 yên (gần 94 triệu đồng) để đến Nhật Bản, với khoảng 80% thực tập sinh đến từ Việt Nam và Campuchia phải gánh khoản nợ đó.

Cục quản lý xuất nhập cảnh Nhật Bản đã khảo sát khoảng 2.100 thực tập sinh kỹ thuật, diễn ra từ tháng 12 năm 2021 đến tháng 4 năm 2022. 

Khoảng 20% ​​những người được khảo sát nói rằng mức lương của họ sau khi đến Nhật Bản thấp hơn họ mong đợi. Kết quả cho thấy những người bỏ thực tập thường tìm công việc khác để làm trả nợ.

Chửi bới, bạo lực và lương không được trả đã được xác định là những vấn đề đối với chương trình thực tập sinh kỹ thuật, và một số người tham gia đã biến mất. Sở Di trú cũng đã điều tra các vụ mất tích, nói rằng "người ta nghi ngờ rằng học phí của các thực tập sinh đã bị tính một cách không công bằng."

Các tổ chức phái cử ở nước sở tại của thực tập sinh nhận đã được các thực tập sinh trả trung bình 542.000 yên trước khi thực tập sinh đến Nhật Bản. Tuy nhiên, có sự khác biệt lớn giữa các quốc gia, với các tổ chức ở Việt Nam trả trung bình 688.000 yên, trong khi các tổ chức ở Philippines trả trung bình 94.000 yên. Mặc dù các hiệp định liên chính phủ nghiêm cấm việc thu tiền đặt cọc và tiền phạt để ngăn vi phạm hợp đồng, nhưng trên thực tế, các thực tập sinh đã phải trả trung bình 19.000 yên.

Để trả các khoản phí này, 55% thực tập sinh đã vay tiền khi đến Nhật Bản, với khoản nợ trung bình là 547.000 yên. Đối với thực tập sinh đến từ Việt Nam và Campuchia, 80% thực tập sinh đã vay tiền, với mức trung bình lần lượt là 674.000 yên và 566.000 yên. 

Sự khác biệt về số nợ của sinh viên thực tập bị ảnh hưởng bởi những thay đổi trong luật pháp và quy định ở nước họ. Theo Cục Xuất nhập cảnh, chính phủ Philippines cấm thu phí làm nhanh, nhưng Việt Nam cho phép nhưng trong giới hạn nhất định. Ngoài ra còn có các tổ chức trung gian, độc lập với các cơ quan phái cử được chính phủ phê duyệt, trong đó 17% thực tập sinh Việt Nam đã trả trung bình 446.000 yên tiền hoa hồng cho các tổ chức trung gian này. "

Về mức lương của họ sau khi đến Nhật Bản, 79% thực tập sinh cho biết mức lương như họ mong đợi hoặc cao hơn, trong khi 21% cho biết mức lương thấp hơn họ mong đợi.

Về nguyên tắc, thực tập sinh trong hệ thống thực tập kỹ thuật không được thay đổi công việc trong ba năm đầu. Ngay cả khi họ không hài lòng với mức lương và quyền lợi của mình, họ không thể chuyển sang chủ sử dụng lao động khác thông qua các thủ tục thông thường, và có nhiều trường hợp bỏ trốn để làm việc bất hợp pháp. Có 7.167 trường hợp như vậy được báo cáo vào năm ngoái, hơn 60% trong số đó liên quan đến thực tập sinh từ Việt Nam.

Một quan chức tại Sở Di trú nói với Nikkei: “Nếu xác nhận được rằng thực sự bị tính phí cắt cổ, Sở Di trú sẽ thông báo cho chính phủ đối tác”.

Trung Việt (theo Nikkei)