Nguồn vốn xanh quốc tế đã sẵn sàng, vì sao vẫn khó hút

Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) dự báo từ nay đến năm 2040, Việt Nam cần huy động khoảng 368 tỷ USD, tương đương 6,8% GDP mỗi năm, cho các dự án liên quan đến khí hậu và chuyển đổi xanh. 

Tăng trưởng hơn 20%/năm, tín dụng xanh vẫn chưa đáp ứng nhu cầu

Theo các chuyên gia , thời gian qua, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã có cam kết mạnh mẽ để thu hút nguồn vốn vào Việt Nam đẩy mạnh tín dụng xanh. 

Từ năm 2017 đến nay, thị trường tín dụng xanh, trái phiếu xanh đã có tốc độ tăng trưởng hơn 20%/năm, cao hơn hẳn tốc độ tăng trưởng tín dụng chung của nền kinh tế. NHNN cho biết đến 30/6/2025 đã có 63 tổ chức tín dụng (TCTD) phát sinh dư nợ tín dụng xanh với dư nợ đạt trên 736.000 tỷ đồng, tăng 8,35% so với cuối năm 2024, chiếm tỷ trọng 4,3% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, tập trung chủ yếu vào các ngành năng lượng tái tạo, năng lượng sạch (chiếm hơn 39%) và nông nghiệp xanh (trên 26%). Hiện nay, nhiều ngân hàng cũng đang tìm cách thu hút nguồn vốn quốc tế để cho vay các dự án xanh.

Ông Võ Hoàng Hải, Phó tổng giám đốc Nam A Bank phân tích, tài chính xanh không giống như một khoản vay truyền thống, mà đòi hỏi quy trình lựa chọn và sàng lọc chặt chẽ, cùng với khung đánh giá rủi ro minh bạch.

Nhiều ngân hàng nhận được khoản vay lớn từ định chế tài chính nước ngoài nhờ tích cực tham gia tài trợ vốn cho các dự án xanh.

“Nam A Bank đánh giá tiêu chí xanh theo tiêu chuẩn của IFC và điều chỉnh để phù hợp với điều kiện của thị trường Việt Nam. Đồng thời, kết nối khách hàng của mình với các tổ chức quốc tế để có thể tiếp cận được nguồn vốn xanh quốc tế và phát triển tín dụng toàn diện”, ông Hải chia sẻ. 

Không chỉ vay trực tiếp từ các tổ chức quốc tế, các ngân hàng cũng đẩy mạnh phát triển trái phiếu xanh để hút vốn. Nếu như giai đoạn 2021 - 2023 chỉ có 4 đợt phát hành thì riêng năm 2024 đã có 6 đợt phát hành trái phiếu xanh và bền vững với tổng giá trị lên đến hơn 10.000 tỷ đồng, gấp gần 4 lần năm 2023. Trong đó, riêng các TCTD phát hành hơn 8.000 tỷ đồng, chiếm hơn 80% khối lượng trái phiếu xanh và bền vững được phát hành trong năm 2024. 

Dù vậy, quy mô trái phiếu xanh và bền vững tại Việt Nam vẫn còn rất nhỏ trong tổng thị trường trái phiếu doanh nghiệp. Tính đến giữa tháng 4/2025, quy mô dư nợ của thị trường trái phiếu xanh và bền vững đạt hơn 30.000 tỷ đồng, chỉ chiếm 2% tổng quy mô thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam.

Theo các chuyên gia, để thực hiện được mục tiêu nét zero vào năm 2050 thì mỗi năm phải dành 7% GDP để thúc đẩy tài chính, tín dụng xanh. Vì thế, việc các ngân hàng nỗ lực thu hút nguồn vốn từ các định chế tài chính nước ngoài để hỗ trợ tài chính toàn diện, tín dụng xanh trong nước là rất quan trọng.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Quốc Hùng, Phó chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam cho hay, dư nợ tín dụng xanh chiếm chưa đến 4,5% tổng dư nợ, trong 5 năm qua mới có 1,16 tỷ USD trái phiếu xanh được phát hành, còn rất khiêm tốn so với nhu cầu vốn khoảng 20 tỷ USD trung bình mỗi năm để thực hiện các mục tiêu chuyển đổi xanh, dự án xanh.

Việt Nam có lợi thế hút vốn xanh

Tại Hội nghị quốc tế về tài chính xanh với chủ đề "Nâng cao năng lực, khả năng tiếp cận vốn xanh cho khối kinh tế tư nhân và bài học thực tiễn" diễn ra mới đây, các chuyên gia quốc tế đánh giá Việt Nam đang có cơ hội chiến lược để trở thành trung tâm vốn xanh trong khu vực.

Ông Kim Ju Hern, Đại diện quốc gia của Tổ chức Đối tác Tăng trưởng Xanh Toàn cầu (GGGI) nhận định thế mạnh để hút dòng vốn xanh của Việt Nam chính là khả năng khởi tạo pipeline dự án xanh – từ hạ tầng tái tạo, nông nghiệp carbon thấp đến các startup công nghệ khí hậu. 

Trong giai đoạn 2025–2027, GGGI dự kiến hỗ trợ hơn 70 dự án và startup công nghệ khí hậu tại Việt Nam, với kỳ vọng tạo ra các tài sản xanh đủ sức hấp dẫn dòng vốn quốc tế.

Ông Kim Siriyakul, chuyên gia đầu tư của Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB) cũng cho biết Việt Nam được xem là một thị trường trọng điểm trong chiến lược mở rộng nguồn vốn xanh toàn cầu của ADB.

Theo đó, ADB dự kiến đến năm 2030 sẽ dành ít nhất 100 tỷ USD hỗ trợ cho các dự án khí hậu. Đồng thời, 75% hoạt động sẽ hỗ trợ các dự án liên quan đến giảm nhẹ và thích ứng biến đổi khí hậu. Bên cạnh đó, ADB cũng khẳng định sẽ thúc đẩy bình đẳng giới, với ít nhất 75% cam kết hoạt động có yếu tố trao quyền cho phụ nữ.

Đặc biệt, mỗi 1 USD vốn từ ADB có thể "kích hoạt" thêm 2,5 USD tư nhân đồng tài trợ dài hạn, tạo hiệu ứng đòn bẩy mạnh mẽ cho thị trường tài chính xanh tại Việt Nam.

Đại diện ADB dẫn chứng VinFast là trường hợp điển hình, khi ADB cùng các quỹ khí hậu đã hỗ trợ 48 triệu USD để phát triển xe buýt điện và hệ thống trạm sạc, một bước quan trọng nhằm giảm phát thải từ lĩnh vực giao thông, vốn chiếm 18% lượng khí nhà kính hằng năm của Việt Nam.

Ngoài ra, LPBank cũng nhận được khoản vay 80 triệu USD từ ADB nhằm mở rộng tín dụng cho doanh nghiệp vừa và nhỏ do phụ nữ làm chủ. Dự án này đã giúp tăng mạnh số lượng khách hàng nữ tiếp cận vốn, đặc biệt tại khu vực nông thôn.

Mặc dù các tổ chức quốc tế khẳng định luôn sẵn sàng vốn cho dự án xanh tại Việt Nam, nhưng thử thách lớn nhất là về khung pháp lý xanh, tính minh bạch và chuẩn mực thị trường, năng lực và kinh nghiệm trong triển khai và đáp ứng các chuẩn mực xanh.

Với tư cách là một nhà nghiên cứu về tài chính ngân hàng, tài chính xanh, PSG TS Nguyễn Hữu Huân, Đại học kinh tế TP.HCM cho hay, việc thành lập trung tâm tài chính quốc tế đóng vai trò quan trọng trong việc thu hút tài chính, tín dụng xanh từ các tổ chức quốc tế. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần có khung pháp lý về tín dụng xanh, tăng tính minh bạch của thị trường. Từ đó, giúp cho các quỹ đầu tư, định chế tài chính nước ngoài có thể dễ dàng hơn trong việc giải ngân vốn hỗ trợ cho việc phát triển tài chính, tín dụng xanh ở thị trường Việt Nam thông qua các ngân hàng. 

Đồng thời, theo ông Huân, cần có các sản phẩm tài chính xanh đa dạng như: vốn tín dụng, trái phiếu xanh… tạo các điều kiện thuận lợi để các định chế tài chính nước ngoài có thể mạnh dạn rót vốn vào thị trường Việt Nam thông qua các ngân hàng để đẩy mạnh tài chính, tín dụng xanh. Trong đó, IFC đóng vai trò lớn trong việc thúc đẩy cũng như thu hút các nguồn vốn nước ngoài vào thị trường Việt Nam.

Huyền Anh