Tăng vốn để Bảo hiểm tiền gửi tham gia sâu hơn tái cơ cấu ngân hàng yếu kém

Theo quy định pháp luật hiện hành, Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam chỉ được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua trái phiếu Chính phủ, tín phiếu Ngân hàng Nhà nước (NHNN), gửi tiền tại NHNN (đầu tư tài chính).

NHNN cho biết, đến tháng 9/2024 số tiền đầu tư là 119.072 tỷ đồng, chiếm 97,77% tổng nguồn vốn (121.783 tỷ đồng). Tiền lãi thu được từ hoạt động này được ghi nhận thành hai phần: một phần đưa vào doanh thu để bù đắp chi phí hoạt động hàng năm (do Bộ Tài chính phê duyệt, dao động từ 17,5%-22%); phần còn lại đưa vào Quỹ dự phòng nghiệp vụ (78%).

Với cơ chế hiện nay, việc tích lũy Quỹ đầu tư phát triển rất hạn chế. Trong 5 năm trở lại đây, thu lãi đầu tư khoảng 2.500 tỷ đồng đến 3.600 tỷ đồng/năm. Tuy nhiên hàng năm Bộ Tài chính xác định tỷ lệ trích thu nhập dao động từ 17,5% - 22%/tổng số tiền lãi. Sau khi bù đắp chi phí, chênh lệch thu chi rất thấp, số trích lập vào Quỹ đầu tư phát triển khoảng 40 tỷ đồng đến 65 tỷ đồng/năm.

NHNN cho rằng, nếu theo cơ chế hiện hành, dự kiến đến năm 2030 Quỹ đầu tư phát triển chỉ đạt 1.250 tỷ đồng không đáp ứng được mục tiêu tăng vốn điều lệ theo chiến lược của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tăng 15.000 tỷ đồng (hiện tại vốn điều lệ 5.000 tỷ đồng).

Hiện tại, nguồn vốn để bổ sung tăng vốn điều lệ cho Bảo hiểm tiền gửi chỉ có từ hai nguồn: Ngân sách Nhà nước cấp và nguồn tích lũy từ Quỹ đầu tư phát triển. Tuy nhiên theo định hướng của Nhà nước không cấp bổ sung ngân sách để bổ sung tăng vốn điều lệ, mà được sử dụng Quỹ đầu tư phát triển để bổ sung.

NHNN cho rằng, với cơ chế hiện tại thì rất khó khăn cho Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam để tăng quy mô vốn chủ sở hữu trong tương lai. Do đó, cần hoàn thiện quy định của pháp luật về chế độ tài chính của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi tại Luật, xử lý những khó khăn, vướng mắc, tạo điều kiện để tổ chức Bảo hiểm tiền gửi nâng cao năng lực tài chính.

Tại hồ sơ đề nghị xây dựng Dự thảo Luật Bảo hiểm tiền gửi (sửa đổi), NHNN đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định về nguồn vốn hoạt động của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi bao gồm: Vốn điều lệ của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi do Nhà nước cấp; Vốn vay; Quỹ dự phòng nghiệp vụ; Quỹ đầu tư phát triển; Quỹ dự phòng tài chính; Vốn hợp pháp khác theo quy định của pháp luật.

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung theo hướng mở rộng hình thức đầu tư để tăng quy mô của Quỹ dự phòng nghiệp vụ. Theo đó, tổ chức Bảo hiểm tiền gửi được sử dụng nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi để mua, bán trái phiếu của Chính phủ, trái phiếu của chính quyền địa phương, tín phiếu NHNN; mua, bán trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi do các ngân hàng thương mại (NHTM) Nhà nước và NHTM cổ phần có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ phát hành; gửi tiền tại NHNN Việt Nam, các NHTM Nhà nước và NHTM cổ phần có vốn nhà nước trên 50% vốn điều lệ.

Bổ sung quy định tổ chức Bảo hiểm tiền gửi mua trái phiếu dài hạn của tổ chức tín dụng (TCTD) nhận chuyển giao bắt buộc theo quyết định của NHNN.

Đồng thời, NHNN đề xuất Bảo hiểm tiền gửi tham gia vào quá trình xử lý TCTD yếu kém; quy định về chi trả tiền bảo hiểm trong trường hợp TCTD phá sản…

Tại Luật Các TCTD năm 2024 đã bổ sung quy định về xử lý trong trường hợp TCTD bị rút tiền hàng loạt, trong đó quy định một số các biện pháp ứng phó từ tự thân TCTD bị rút tiền hàng loạt, biện pháp từ cơ quan quản lý. Tuy nhiên, theo NHNN, để ứng phó khủng hoảng cần có một cơ chế tổng thể của nhiều biện pháp, trong đó có sự tham gia của tổ chức Bảo hiểm tiền gửi.

Do đó, tại Dự thảo, NHNN đề xuất nhiều quy định để Bảo hiểm tiền gửi tham gia sâu hơn vào quá trình tái cơ cấu TCTD yếu kém. Cụ thể, bổ sung quy định chi tiết về việc tổ chức Bảo hiểm tiền gửi cho vay đặc biệt TCTD được kiểm soát đặc biệt để thực hiện phương án phục hồi, phương án chuyển giao bắt buộc;

Bổ sung quy định Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam tự quyết định về việc cho vay đặc biệt đối với TCTD được kiểm soát đặc biệt bị mất hoặc có nguy cơ mất khả năng chi trả để chi trả tiền gửi cho người gửi tiền và được vay đặc biệt của NHNN khi nguồn vốn tạm thời không đủ để cho vay hỗ trợ chi trả…

Nghiên cứu, bổ sung cơ chế để tổ chức Bảo hiểm tiền gửi tham gia sâu hơn vào quá trình cơ cấu lại TCTD; Bổ sung cơ chế để tận dụng nguồn lực của Bảo hiểm tiền gửi Việt Nam trong quá trình xử lý sự cố, khủng hoảng trong hoạt động của TCTD, tránh nguy cơ rủi ro lan truyền hệ thống…

Đối với quy định về trả tiền bảo hiểm, Dự thảo cũng đề xuất sửa đổi, bổ sung quy định cho phép Bảo hiểm tiền gửi tham gia sớm hơn việc chi trả cho người gửi tiền tại TCTD yếu kém. Trong trường hợp đặc biệt, Thủ tướng Chính phủ quyết định chi trả toàn bộ các khoản tiền gửi được bảo hiểm của người gửi tiền tại tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm theo đề nghị của NHNN.

Theo cơ quan soạn thảo, đề xuất này nhằm tránh được phản ứng dây chuyền, rút tiền hàng loạt của người gửi tiền, giảm thiểu rủi ro về thanh khoản của TCTD.

Tuy nhiên, ngoài những tác động tích cực, NHNN cho rằng việc chi trả toàn bộ tiền gửi được bảo hiểm cho người gửi tiền đòi hỏi tổ chức Bảo hiểm tiền gửi phải nâng cao năng lực tài chính để đáp ứng được các yêu cầu, nhiệm vụ mới.

Thanh Hoa