Tháo gỡ rào cản để thu hút nguồn lực kiều bào

“Thế giới đang bước vào một chu kỳ tái cấu trúc mới, trong đó chuỗi cung ứng dịch chuyển, tăng trưởng xanh, tăng trưởng số trở thành một luật chơi cơ bản. Những quốc gia dám đổi mới sẽ bứt phá. Việt Nam may mắn có nguồn FDI đa dạng, các sản phẩm thế mạnh như nông sản, nguồn nhân lực trẻ chăm chỉ, thị trường nội địa đủ lớn. Nhưng để đi xa, chúng ta cần một liên kết chặt chẽ hơn giữa các nguồn lực bên trong và bên ngoài”, đó là thông điệp của bà Trần Hà My, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp trẻ Việt Nam tại châu Âu tại diễn đàn xúc tiến thương mại và kết nối kinh doanh mới đây.

Cầu nối Việt Nam và thế giới

Hàng hoá Việt Nam chiếm "kệ vàng" tại chuỗi siêu thị của doanh nhân Việt ở nước ngoài. Ảnh: Tamdagroup

Nguồn lực bên ngoài bà My nhắc tới chính là cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân, người Việt ở nước ngoài. Trong dòng chảy hội nhập toàn cầu, cộng đồng doanh nghiệp kiều bào ngày càng chứng tỏ vai trò là “cầu nối” giúp hàng Việt, thương hiệu Việt thâm nhập thị trường quốc tế, đồng thời mang dòng vốn, tri thức trở lại quê hương.

Những câu chuyện thực tiễn từ nhiều doanh nhân Việt ở khắp nơi trên thế cho thấy khát vọng ấy đang hiện hữu và bền bỉ.

Câu chuyện của ông Hoàng Đình Toàn, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Tập đoàn Tamda (Séc), là một ví dụ. Từ năm 2013, Tamda đã đặt văn phòng đại diện tại Việt Nam để phát triển nguồn hàng, kết nối xuất khẩu. Hiện tập đoàn hợp tác với hơn 40 doanh nghiệp Việt Nam, đưa hàng nghìn sản phẩm vào chuỗi siêu thị Tamda tại Séc và EU. Doanh số hàng Việt tại đây tăng 15 - 20% mỗi năm, kể cả trong giai đoạn dịch bệnh. Ông Toàn cho biết, Tamda mong muốn ưu tiên hàng Việt, giúp sản phẩm tiếp cận thị trường khó tính và nâng tầm thương hiệu Việt tại châu Âu.

Cũng tại châu Âu, bà Nguyễn Thị Thanh, nguyên Chi hội trưởng, Chi hội Doanh nhân Quốc tế Việt - Âu, Hội Doanh nhân tư nhân Việt Nam cho biết, trong quá trình hỗ trợ các doanh nghiệp, bà nhận thấy nhiều doanh nghiệp Việt sang nước ngoài hoặc đối tác quốc tế về tìm hiểu đầu tư, thương mại tại Việt Nam còn nhiều bỡ ngỡ, cần tìm hiểu cách thức làm việc của nhau để có thể hợp tác, ở lại lâu dài.

Với tầm nhìn này, bà Thanh và các cộng sự đã xây dựng một sáng kiến liên minh văn hoá - kinh tế, tổ chức các đoàn doanh nghiệp Việt tham dự hội chợ, xúc tiến thương mại tại châu Âu, mong muốn hình thành một “nhịp cầu văn hóa – kinh tế” giữa hai bờ, tạo nền tảng hợp tác lâu dài.

Từ Đài Loan, TS Ngô Phẩm Trân, doanh nhân với gần 30 năm kinh nghiệm trong các lĩnh vực thương mại và công nghệ, cũng lựa chọn quay về đầu tư tại quê hương. Bà thành lập một công ty giải pháp phần mềm phục vụ chuyển đổi số, đồng thời chuẩn bị xây dựng nhà máy chế biến yến sào và nông sản xuất khẩu. Song song đó, bà còn phát triển doanh nghiệp quà tặng, giới thiệu đặc sản của các tỉnh, thành Việt Nam ra thị trường.

“Việt Nam có nhiều lợi thế về nguồn nhân lực chất lượng cao và nguyên liệu nông sản dồi dào. Nếu kết hợp với công nghệ và đổi mới sáng tạo, chúng ta có thể tạo ra sản phẩm chất lượng cao, vừa phục vụ nhu cầu trong nước vừa chinh phục thị trường quốc tế”, nữ doanh nhân nhìn nhận.

Còn bà Trần Hà My, đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp trẻ Việt Nam tại châu Âu đã đề xuất sáng kiến 3 trụ cột hợp tác với các doanh nghiệp trong nước, bao gồm liên minh ngành hàng tập trung vào nông sản để đầu tư công nghệ bảo quản, chế biến sâu, xây dựng “hộ chiếu sản phẩm” đáp ứng tiêu chuẩn EU; xúc tiến thương mại chiến lược, hình thành kho ngoại quan tại các nước trọng điểm, đưa hàng Việt trực tiếp vào “kệ vàng” siêu thị châu Âu và đổi mới sáng tạo và đầu tư công nghệ lõi, sở hữu bằng sáng chế.

Những nỗ lực đó cho thấy sự gắn bó bền bỉ và khát vọng lớn của những doanh nghiệp, doanh nhân kiều bào, mong muốn hợp tác với các nguồn lực trong nước, đóng góp cho công cuộc đưa sản phẩm Việt, thương hiệu Việt vươn xa.

Biến tiềm năng thành sức mạnh

Thời gian qua, Đảng, Nhà nước xác định người Việt Nam ở nước ngoài là bộ phận không tách rời của dân tộc Việt Nam, là nguồn lực góp phần xây dựng đất nước, tăng cường hợp tác quốc tế, và bảo tồn bản sắc văn hóa dân tộc.

Hiện nay có hơn 6 triệu người Việt Nam ở nước ngoài, phân bố tại hơn 130 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó hàng chục nghìn doanh nhân, trí thức, chuyên gia. Hợp tác kinh doanh giữa cộng đồng doanh nghiệp trong nước và cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam ở nước ngoài trong nhiều năm qua đã đạt được một số thành tựu nhất định. 

Tuy nhiên, thực tế cho thấy, dù kiều bào khát khao góp sức, nỗ lực của họ vẫn chưa tương xứng với tiềm năng. Các chuyên gia và chính doanh nhân đã chỉ ra những thách thức. 

Như trường hợp của bà Ngô Phẩm Trân, dù đã có kinh nghiệm kết nối đưa nhiều doanh nghiệp FDI về Việt Nam đầu tư, tiếp xúc làm việc với các cơ quan Chính phủ và tích cực tham vấn luật sư, bà Trân vẫn không nắm được các chính sách đầu tư cho nhóm đối tượng như mình, hay cơ quan nào là đầu mối chuyên trách có thể chỉ dẫn, tư vấn và hỗ trợ. 

“Không biết gõ cửa ai” khi muốn tìm hiểu cơ hội đầu tư chỉ là một trong những khó khăn.

Theo TS Nguyễn Văn Khương, Viện trưởng Viện Khoa học Giáo dục & Môi trường, kênh kết nối còn phân tán. "Hợp tác giữa doanh nghiệp trong nước và kiều bào chủ yếu thông qua các hội doanh nhân Việt Nam ở nước ngoài và các diễn đàn xúc tiến thương mại, mức độ kết nối chưa thực sự đồng bộ, còn thiếu cơ chế phân phối bền vững”, chuyên gia nhận định.

Bên cạnh đó, dù các doanh nhân kiều bào đóng vai trò cầu nối quan trọng trong công cuộc đưa hàng Việt Nam ra thế giới, nhất là ở các lĩnh vực nông thủy sản, thực phẩm, hàng tiêu dùng, dệt may, thủ công mỹ nghệ, dịch vụ ẩm thực nhưng giá trị gia tăng chưa cao, chưa đạt được nhiều thương hiệu toàn cầu.

Lượng kiều hối về Việt Nam năm 2024 đạt 16 tỷ USD. Ngoài kiều hối, đã có nhiều dự án đầu tư trực tiếp của doanh nhân kiều bào trong các lĩnh vực bất động sản, sản xuất, công nghệ, dịch vụ tuy nhiên so với tiềm năng thì tỷ lệ doanh nhân kiều bào đầu tư trực tiếp về Việt Nam còn khiêm tốn.

“Thiếu thông tin chính thống, kịp thời về thị trường trong và ngoài nước; thủ tục pháp lý, chính sách đầu tư chưa đủ thông thoáng và ổn định. Niềm tin, sự hiểu biết về đối tác và năng lực quản trị chưa tương xứng”, là những khó khăn ông Khương chỉ ra.

Theo các chuyên gia, trong bối cảnh toàn cầu chuyển mình bởi công nghệ, kinh tế số và phát triển bền vững, việc doanh nghiệp trong nước và doanh nghiệp kiều bào “tìm thấy nhau” là chìa khóa mở ra thị trường mới, nguồn lực mới. Cơ hội cho cộng đồng doanh nghiệp, doanh nhân trong nước hợp tác phát triển cùng doanh nghiệp, doanh nhân kiều bào còn vô cùng lớn.

Để biến khát vọng thành hiện thực, Việt Nam cần tiếp tục cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh minh bạch, phát triển kênh kết nối chính thống, hỗ trợ xúc tiến thương mại, từ đó xây dựng niềm tin vững chắc và khuyến khích kiều bào mạnh dạn đầu tư, đóng góp về quê hương.

Khi những rào cản được tháo gỡ, doanh nghiệp kiều bào sẽ thực sự trở thành lực lượng mạnh mẽ, nâng tầm thương hiệu Việt trên trường quốc tế. 

Ông Vũ Bá Phú, Cục trưởng Cục Xúc tiến thương mại, Bộ Công Thương  Qua quá trình xúc tiến thương mại và đầu tư, chúng tôi nhận thấy các doanh nghiệp Việt Nam trên toàn thế giới đã và đang đóng góp một phần quan trọng cho phát triển, xây dựng nền kinh tế, đặc biệt là đối với thương mại và đầu tư. Đây là một kênh giúp các doanh nghiệp Việt Nam đưa hàng hóa Việt Nam vào các thị trường sở tại; giúp các doanh nghiệp và các nhà đầu tư Việt Nam tiếp cận doanh nghiệp đối tác ở toàn thế giới nhưng là người Việt Nam, doanh nhân Việt Nam yêu nước.  Ông Nguyễn Trung Kiên, Chủ nhiệm Ủy ban Nhà nước về Người Việt Nam ở nước ngoài, Bộ Ngoại giao  Bộ Chính trị ban hành bốn nghị quyết lớn được xem là “bộ tứ trụ cột”, tạo hành lang thuận lợi để kiều bào tham gia sâu hơn vào công cuộc phát triển đất nước. Quốc hội cũng thông qua nhiều luật mới Luật sửa đổi, bổ sung Luật Quốc tịch Việt Nam (2025), Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (2025), Luật Đất đai 2024... nhằm bảo vệ quyền lợi và khuyến khích sự gắn bó của kiều bào với quê hương.  Bà Vũ Thị Huỳnh Mai, Phó Chánh Văn phòng UBND TP. HCM  Lượng kiều hối về TP. HCM hàng năm chiếm từ 40 - 53% tổng lượng kiều hối của cả nước. Năm 2024, đạt khoảng 10,3 tỷ USD, tăng 140 triệu USD so với năm 2023. Đặc biệt, trong quý II/2025, lượng kiều hối đạt gần 2,82 tỷ USD, tăng 17% so với quý trước. Đây là minh chứng rõ nét về niềm tin và sự gắn bó của đồng bào ta ở nước ngoài với quê hương.

Đỗ Kiều