FTA Index - công cụ quản trị chiến lược, nâng cao năng lực thực thi FTA

FTA Index làm nổi bật điểm mạnh, yếu thực thi FTA

Tuy nhiên, thực tiễn cho thấy hiệu quả triển khai các cam kết FTA tại các tỉnh, thành phố không đồng đều. Nhiều địa phương vẫn gặp khó khăn trong việc thực thi và hỗ trợ doanh nghiệp thực thi các FTA. Trong khi đó, doanh nghiệp chưa tiếp cận đầy đủ thông tin và hỗ trợ từ chính quyền, khó tiếp cận các nguồn lực bên ngoài, nguồn lực mới bao gồm cả kiến thức, thông tin để tái cơ cấu hoạt động sản xuất, kinh doanh phù hợp với xu hướng...

Trong bối cảnh đó, việc xây dựng Bộ chỉ số đánh giá kết quả thực thi các Hiệp định thương mại tự do ở các địa phương (FTA Index) trở thành một công cụ thiết yếu, không chỉ nhằm đánh giá định lượng mức độ thực thi FTA mà còn hỗ trợ hoạch định chính sách, giám sát và nâng cao năng lực điều hành của các cơ quan nhà nước.

Điều đặc biệt củaFTA Index là Bộ chỉ số này cung cấp một cái nhìn tổng thể và xuyên suốt về các trụ cột lớn của việc thực thi FTA, thay vì chỉ tập trung vào từng khía cạnh rời rạc. Bộ chỉ số này được xây dựng dựa trên khảo sát thực tế doanh nghiệp tại các tỉnh, thành phố trên toàn quốc, tập trung vào mức độ tiếp cận thông tin về FTA, năng lực ban hành chính sách từ các cam kết, hiệu quả các chương trình hỗ trợ doanh nghiệp và việc triển khai các cam kết phát triển bền vững.

Nhờ đó, FTA Index không chỉ phản ánh đúng thực trạng mà còn làm nổi bật những điểm mạnh, điểm yếu, qua đó giúp các cơ quan nhà nước định hướng và điều chỉnh chính sách một cách kịp thời và hiệu quả.

Trước hết, FTA Index là công cụ hữu hiệu để hoạch định và điều chỉnh chính sách. Trong quá trình hội nhập, các cơ quan quản lý bhà nước đối mặt với sự đa dạng và phức tạp của các FTA. Mỗi hiệp định có các cam kết về tiếp cận, mở cửa thị trường, quy định về lao động, môi trường hay phát triển bền vững khác nhau.

Trong khi đó, năng lực doanh nghiệp và hạ tầng hỗ trợ giữa các địa phương lại có sự chênh lệch đáng kể. Nếu không có một cơ chế đo lường và đánh giá thường xuyên, các quyết sách sẽ khó chính xác, thiếu căn cứ và dễ gây lãng phí nguồn lực.

FTA Index giải quyết vấn đề này bằng cách cung cấp dữ liệu định lượng dựa trên thực tế doanh nghiệp, từ đó cho phép cơ quan quản lý nhận diện những nơi còn tồn tại khoảng trống thông tin, điểm nghẽn trong thủ tục hành chính, hoặc những chính sách chưa phát huy hiệu quả.

Từ dữ liệu này, các cơ quan trung ương có thể điều chỉnh chiến lược tổng thể, phân bổ nguồn lực hợp lý, trong khi chính quyền địa phương có thể triển khai những biện pháp hỗ trợ cụ thể, phù hợp với điều kiện thực tế của doanh nghiệp và môi trường kinh doanh tại địa phương.

Thứ hai, FTA Index còn đóng vai trò quan trọng trong việc thiết lập cái nhìn tổng thể về các trụ cột cần đánh giá và nâng cao liên tục. Một trong những điểm yếu thường thấy trong quản lý chính sách là sự thiếu đồng bộ và liên tục trong đánh giá năng lực thực thi.

Thông qua chỉ số này, các cơ quan nhà nước nhận diện bốn trụ cột quan trọng: khả năng tiếp cận thông tin của doanh nghiệp, mức độ kịp thời trong ban hành chính sách, hiệu quả các chương trình hỗ trợ và việc thực hiện cam kết phát triển bền vững.

Việc đánh giá liên tục các trụ cột này giúp hình thành một cơ chế giám sát xuyên suốt, từ Trung ương đến địa phương, đảm bảo mọi quyết sách được xây dựng trên cơ sở dữ liệu thực tế, không phụ thuộc vào cảm tính hay đánh giá chủ quan.

Nhờ vậy, các cơ quan có thể chủ động hơn trong việc điều chỉnh chính sách, nâng cao năng lực thực thi FTA, và quan trọng hơn, đảm bảo rằng sự phối hợp giữa các cấp chính quyền diễn ra một cách đồng bộ.

Thứ ba, ở một khía cạnh khác không thể bỏ qua là vai trò của FTA Index trong giám sát năng lực điều hành của chính quyền và thúc đẩy minh bạch. Khi doanh nghiệp và người dân biết rằng kết quả thực thi FTA được đo lường, công bố và theo dõi, họ có thể giám sát trực tiếp hiệu quả điều hành, khả năng phản ứng và sự linh hoạt của chính quyền các cấp.

Đây là một hình thức giám sát xã hội, tạo áp lực tích cực để các cơ quan nhà nước nâng cao trách nhiệm giải trình và cải thiện năng lực quản lý.

Ví dụ, nếu doanh nghiệp phản ánh rằng các quy định hành chính quá phức tạp hoặc chương trình hỗ trợ chưa đạt hiệu quả, dữ liệu này sẽ được tổng hợp vào FTA Index, từ đó chính quyền có cơ sở điều chỉnh chính sách. Như vậy, FTA Index không chỉ là công cụ kỹ thuật, mà còn là một cơ chế thúc đẩy quản trị tốt, minh bạch và hiệu quả.

Thứ tư, một lợi ích quan trọng khác của FTA Index là khả năng phân bổ nguồn lực hợp lý và hiệu quả. Không phải tất cả địa phương đều cần được hỗ trợ giống nhau, vì điều kiện thực tế và năng lực doanh nghiệp khác nhau.

FTA Index giúp nhận diện những nơi chỉ số thấp, tức là doanh nghiệp khó tiếp cận thông tin, tuân thủ pháp luật còn hạn chế, hoặc các chương trình hỗ trợ chưa phát huy hiệu quả. Tại những nơi này, cơ quan nhà nước có thể ưu tiên nguồn lực, tăng cường đào tạo, cải cách thủ tục và hỗ trợ doanh nghiệp. Ngược lại, những địa phương có chỉ số cao có thể trở thành mô hình thí điểm, áp dụng những giải pháp hiệu quả để lan tỏa ra các khu vực khác. Nhờ cơ chế này, nguồn lực được sử dụng một cách hợp lý, tránh lãng phí và tạo ra hiệu quả lan tỏa cao trong toàn quốc.

Công cụ kết nối, giám sát, điều chỉnh chính sách, hỗ trợ địa phương thực thi FTA

Không chỉ dừng lại ở việc đánh giá và phân bổ nguồn lực, FTA Index còn giúp thiết lập vòng lặp cải tiến liên tục trong thực thi chính sách. Thông qua khảo sát và cập nhật dữ liệu định kỳ, cơ quan nhà nước liên tục nắm bắt những khó khăn, vướng mắc của doanh nghiệp và hiệu quả triển khai chính sách.

Dựa trên thông tin này, chính quyền điều chỉnh chính sách, nâng cao năng lực quản lý, đồng thời tạo cơ hội cho doanh nghiệp chủ động tham gia, đóng góp phản hồi và tận dụng các cam kết FTA. Vòng lặp này không chỉ giúp nâng cao năng lực thực thi, mà còn hình thành văn hóa quản trị dựa trên dữ liệu, học hỏi liên tục và minh bạch trong toàn bộ hệ thống chính quyền.

Nhìn rộng ra, vai trò của FTA Index không chỉ giới hạn trong phạm vi Bộ Công Thương hay các bộ, ngành trung ương, mà còn là công cụ kết nối giữa các cấp chính quyền. Quốc hội có thể dựa vào dữ liệu để đánh giá mức độ nội luật hóa các cam kết quốc tế. Chính phủ có thể giám sát toàn quốc, điều chỉnh chính sách và hỗ trợ địa phương kịp thời.

Các cơ quan địa phương, nhờ có FTA Index, sẽ tự đánh giá năng lực thực thi, nhận diện điểm mạnh, điểm yếu và triển khai các biện pháp nâng cao năng lực quản lý, hỗ trợ doanh nghiệp tận dụng FTA hiệu quả. Nhờ sự phối hợp đồng bộ này, các quyết sách được xây dựng và thực thi một cách xuyên suốt, đảm bảo tính liên tục và hiệu quả.

Như vậy, FTA Index không chỉ là một bộ chỉ số đo lường, mà còn là công cụ quản trị chiến lược, vừa giúp hoạch định chính sách, vừa nâng cao năng lực thực thi, vừa tạo cơ chế giám sát xã hội và minh bạch trong điều hành.

Khi được triển khai hiệu quả, FTA Index sẽ giúp Việt Nam tận dụng tối đa cơ hội từ hội nhập quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của doanh nghiệp, đồng thời đảm bảo phát triển kinh tế bền vững, minh bạch và có trách nhiệm xã hội. Đây thực sự là một công cụ chiến lược, phản ánh sự kết hợp giữa lý luận quản lý nhà nước, khoa học dữ liệu và thực tiễn hội nhập, mở ra hướng đi mới cho quản trị chính sách thương mại và phát triển kinh tế địa phương trong thời đại hội nhập.

Bộ chỉ số FTA Index 2024 được xây dựng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và là kết quả nỗ lực phối hợp chặt chẽ, hiệu quả giữa Bộ Công Thương với các bộ, ngành, địa phương, các hiệp hội ngành hàng và doanh nghiệp với mục đích nâng cao hơn nữa hiệu quả thực thi các FTA của Việt Nam, góp phần thực hiện thắng lợi mục tiêu về tăng trưởng kinh tế, đầu tư và thương mại của Đảng, Nhà nước, Chính phủ Việt Nam.