Sống khỏe nhờ kết hợp nông nghiệp sạch - du lịch xanh

Theo thống kê, phường Sa Pa hiện có hơn 10 doanh nghiệp, HTX và khoảng 100 hộ gia đình đầu tư sản xuất nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao, với doanh thu bình quân đạt 1,4 tỷ đồng/ha/năm, lợi nhuận khoảng 520 triệu đồng/ha/năm. Phường đang duy trì 5 nhãn hiệu tập thể gắn với địa danh Sa Pa: Rau an toàn Sa Pa, su su Sa Pa, cá nước lạnh Sa Pa, hoa Sa Pa, nấm hương Sa Pa. Phường cũng có tới 29 sản phẩm OCOP, trong đó 2 sản phẩm đạt OCOP 5 sao.

Lan tỏa nhiều mô hình hiệu quả

Tuy nhiên, chia sẻ tại Hội thảo “Ứng dụng khoa học công nghệ trong phát triển nông nghiệp hàng hóa theo hướng hữu cơ gắn với phát triển du lịch bền vững của Khu du lịch quốc gia Sa Pa” vừa được tổ chức, ông Tô Ngọc Liễn, Phó Bí thư Đảng ủy, Chủ tịch UBND phường Sa Pa thẳng thắn nhìn nhận, sự gắn kết giữa chuỗi cung ứng nông sản sạch với sản phẩm du lịch mới ở mức sơ khai, chưa khai thác được hết tiềm năng, lợi thế của địa phương,... Điều này gây lãng phí, thậm chí chưa tạo được lòng tin với du khách về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm.

Có thể kể đến hàng loạt HTX trên địa bàn phường Sa Pa và các địa phương lân cận đã triển khai hiệu quả mô hình du lịch kết hợp nông nghiệp trải nghiệm, sáng tạo như: HTX cộng đồng Dao đỏ, HTX du lịch cộng đồng Tả Phìn (xã Tả Phìn), HTX du lịch sinh thái Hoàng Liên Sa Pa (phường Sa Pa), HTX Mường Hoa (xã Tả Van)…

Đơn cử như HTX du lịch cộng đồng Tả Phìn, mấy năm gần đây được biết đến là nơi trải nghiệm ẩm thực, văn hóa đặc sắc của người Dao. Tới đây, ngoài việc tận hưởng khí hậu, cảnh quan tuyệt đẹp, rất nhiều người bày tỏ ấn tượng khi được trải nghiệm các công việc của người Dao, như hái lá thuốc, làm thuốc, dự lớp học chữ nôm Dao, xem các nghệ nhân làm trống và khắc bạc. HTX du lịch cộng đồng Tả Phìn quy tụ 38 hộ kinh doanh, hoạt động quy củ nên lượng khách tham quan cũng như doanh thu từ du lịch đều được cải thiện.

HTX Hoàng Liên Sa Pa hoạt động theo tôn chỉ tôn trọng các giá trị của thương mại công bằng thông qua việc tạo ra cơ hội cho những người sản xuất nhỏ, xây dựng năng lực truyền thông và tiếp thị, cũng như sản xuất sản phẩm chất lượng và gắn với trách nhiệm bảo vệ môi trường,… Thời gian qua, các thành viên của HTX đã khai thác hiệu quả việc phát triển du lịch và quảng bá, bán các sản phẩm bản địa là thế mạnh của núi rừng Sa Pa, như mật ong, trà giảo cổ lam... mang lại doanh thu trung bình hàng chục triệu đồng mỗi tháng. Nhờ đó, thu nhập của các thành viên của HTX cũng ngày càng được cải thiện.

Những mô hình du lịch kết hợp nông nghiệp trải nghiệm hiệu quả như trên đến nay đã được nhân rộng ra nhiều địa phương như: Bản Hồ, Tả Van, Tả Phìn, Nậm Cang,... với sự tham gia của hàng trăm hộ dân. Nhờ đó, thu nhập của nhiều hộ gia đình đạt từ 40-50 triệu đồng/năm đến hàng trăm triệu đồng/năm, tỷ lệ hộ nghèo ở các địa phương giảm nhanh và bền vững.

Kỳ vọng vượt lên sự manh mún, tự phát

Thời gian qua, chính quyền cùng hệ thống Liên minh HTX đã hỗ trợ tổ chức các lớp tập huấn cũng như đề xuất nhiều giải pháp khả thi nhằm thúc đẩy các mô hình nông nghiệp gắn với phát triển du lịch xanh, bền vững tại địa phương. Tuy nhiên, theo đánh giá, sản xuất nông nghiệp ở Sa Pa vẫn tồn tại nhiều hạn chế như quy mô còn nhỏ lẻ, manh mún; liên kết chuỗi giá trị chưa chặt chẽ; chất lượng nông sản chưa đồng đều; diện tích sản xuất hữu cơ còn khiêm tốn (chỉ khoảng 1,5 ha). Việc ứng dụng khoa học công nghệ, đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp hàng hóa hữu cơ vẫn chưa được triển khai rộng rãi.

Chị Chảo Thị Yến, Giám đốc HTX Tri thức - Bản địa Goong, một trong những tấm gương khởi nghiệp thành công, đặc biệt là người truyền cảm hứng trong việc kinh doanh, livestream bán các mặt hàng đặc sản của người Dao như nông sản, dược liệu, bài thuốc… qua mạng xã hội chia sẻ, quá trình khởi nghiệp với các nông sản địa phương, khó khăn lớn nhất vẫn là yếu tố con người. Do đó, HTX đang tập trung đào tạo nội bộ và gửi nhân sự đi học các khóa chuyên sâu về thương mại điện tử, truyền thông số.

"Tôi cũng mong muốn các chương trình tập huấn của địa phương bám sát nhu cầu thực tiễn, chọn đúng đối tượng và áp dụng phương pháp học thực hành để sau khóa học, học viên có thể triển khai ngay", chị Yến bày tỏ.

Gắn sản xuất nông nghiệp với phát triển du lịch và dịch vụ sẽ mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Theo ông Tô Ngọc Liễn, thời gian qua, phường luôn chú trọng gắn sản xuất nông nghiệp với phát triển du lịch và dịch vụ. Qua đó, nhiều mô hình được du khách yêu thích, tiêu biểu như: Vườn dâu tây của HTX rau quả Thắng Lợi; Vườn cà chua của Công ty TNHH Tân Minh Phát; Trang trại cá nước lạnh của HTX chế biến thủy sản nước lạnh; Dịch vụ tắm lá thuốc người Dao đỏ của Công ty TNHH Hùng Dũng... Đặc biệt, đã có 2 mô hình được tỉnh công nhận là điểm du lịch và hoạt động hiệu quả: Vườn hồng cổ Sâu Chua và Vườn hồng Mộng Mơ.

Song, Chủ tịch UBND phường Sa Pa cũng thừa nhận, sự gắn kết giữa chuỗi cung ứng nông sản sạch với sản phẩm du lịch mới ở mức sơ khai, chưa khai thác được hết tiềm năng, lợi thế của địa phương. Các mô hình nông nghiệp gắn với du lịch chủ yếu tự phát, do cá nhân hoặc đơn vị tự đầu tư với quy mô nhỏ, thiếu đồng bộ. Chưa có hướng dẫn cụ thể và chính sách hỗ trợ phát triển du lịch nông nghiệp, bảo tồn và khai thác giá trị nông nghiệp bản địa, văn hóa truyền thống một cách chuyên nghiệp.

Một số mô hình có ý tưởng và kế hoạch đầu tư nhưng chưa thể triển khai do chưa hoàn thiện hạ tầng. Có mô hình phải tạm dừng hoạt động do vướng mắc về xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ nông nghiệp gắn với du lịch.

Một số thương hiệu như “Cá hồi Sa Pa”, “Rau ôn đới Sa Pa” đã được định vị, nhưng tình trạng hàng giả, hàng nhái, hoặc sản phẩm từ nơi khác gắn mác “đặc sản Sa Pa” vẫn tồn tại. Điều này làm du khách hoang mang về nguồn gốc, chất lượng sản phẩm, ảnh hưởng xấu đến uy tín và thương hiệu du lịch Sa Pa.

Gắn kết để phát triển bền vững

Trước thực trạng trên, câu hỏi được đặt ra là làm thế nào để biến tiềm năng nông nghiệp hữu cơ thành động lực kinh tế thực sự, mang lại giá trị gia tăng cao cho người dân, đồng thời tạo ra sản phẩm du lịch độc đáo, không thể sao chép, nâng tầm thương hiệu khu du lịch quốc gia Sa Pa?

Các ý kiến chuyên gia cho rằng, câu trả lời nằm ở việc xây dựng một hệ sinh thái du lịch nông nghiệp hữu cơ thông minh, với mô hình cụ thể, toàn diện, xác định rõ: làm gì, ai làm, làm như thế nào và khi nào, trên cơ sở ứng dụng khoa học-công nghệ một cách thiết thực và có định hướng.

Các chuyên gia nhấn mạnh, việc xây dựng một Hệ sinh thái Du lịch “Nông nghiệp sạch” và “Du lịch bền vững” là yếu tố cốt lõi để khẳng định bản sắc du lịch Sa Pa.

Theo ông Vũ Đại Dương, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Du lịch tỉnh Lào Cai, địa phương cần đẩy mạnh chuyển đổi số trong nông nghiệp với nhật ký điện tử, phần mềm quản lý sản lượng, truy xuất nguồn gốc. Các sản phẩm nông nghiệp đặc trưng như: Rau hữu cơ, dược liệu, cá hồi, su su… cần được thiết kế bao bì, logo, truy xuất nguồn gốc để bán tại các khách sạn, nhà hàng, điểm check-in; kết hợp với yếu tố văn hóa bản địa để tạo ra câu chuyện thương hiệu, thu hút khách mua sắm, lan tỏa trên mạng xã hội.

Để xây dựng vùng phát triển nông nghiệp hữu cơ gắn với phát triển du lịch bền vững, theo Thạc sỹ Phạm Trần Quyết, Trung tâm khảo, kiểm nghiệm phân bón quốc gia, giải pháp tiên quyết là hạn chế xói mòn và rửa trôi để bảo vệ sức khỏe đất, nguồn tài nguyên đất trồng trọt. Theo đó, tất cả vùng trồng trên đất dốc cần phải có biện pháp bảo vệ đất, làm giảm động năng dòng chảy bề mặt khi mưa bằng cách tạo các băng chắn ngang theo sườn dốc bằng các loại vật liệu khác nhau như đá, cây cỏ, cây dứa, cây gỗ...

Đặc biệt, cần tiếp tục đầu tư xây dựng thương hiệu, chuẩn hóa quy trình, truy xuất nguồn gốc, marketing; coi trọng việc chuyển đổi số và ứng dụng cảm biến, dữ liệu, mã QR, công cụ AI hay phần mềm theo dõi mùa vụ. Đồng thời, tạo điều kiện hơn nữa để nông dân được tập huấn, cập nhật kiến thức, học kỹ năng mới làm chủ được tiến bộ kỹ thuật, không lệ thuộc vào trung gian, dám thay đổi cách làm nông nghiệp để khởi nghiệp.

Còn theo Chủ tịch UBND phường Sa Pa Tô Ngọc Liễn, trong kỷ nguyên số, công nghệ không còn là một lựa chọn mà là một yêu cầu bức thiết, một công cụ mạnh mẽ nhất mà chúng ta có để giải quyết những vấn đề cố hữu và nâng tầm vị thế của Sa Pa. Việc xây dựng một hệ sinh thái du lịch nông nghiệp hữu cơ thông minh không chỉ là một chiến lược phát triển mà còn là một cam kết về tính bền vững và trách nhiệm đối với cộng đồng và môi trường.

"Đây chính là con đường để chúng ta trả lại giá trị đích thực cho người nông dân, mang đến niềm tin cho khách du lịch, và tạo ra những trải nghiệm du lịch độc đáo, không thể sao chép, mang đậm bản sắc Sa Pa. Đó là cách để “Nông nghiệp sạch” và “Du lịch bền vững” không còn là hai đường thẳng song song mà hòa quyện vào nhau, cộng hưởng để đưa thương hiệu Sa Pa vươn xa, trở thành một điểm đến kiểu mẫu trên bản đồ du lịch quốc tế, xứng đáng với danh hiệu Khu du lịch quốc gia", ông Liễn nhấn mạnh.

Hồng Hương